AI versus het uurtarief: geen einde, maar een nieuw begin

Waarom AI de billable hour niet direct doodt, maar de spelregels wél herschrijft.

De discussie over het uurtarief laait al jaren op in de advocatuur. Het zou inefficiënt zijn, klantonvriendelijk en zelfs een beloning voor traag werken. “Waarom zou je een advocaat belonen per minuut, in plaats van per resultaat?” hoor ik vaak.

Toch blijft het model overeind. Niet omdat het ideaal is, maar omdat het meer is dan een rekenmethode. Het uurtarief is ook een waardemeter: een signaal van inspanning, aandacht en verantwoordelijkheid. Zeker in complexe dossiers, waar de uitkomst onzeker is en cliënten houvast zoeken, biedt het aantal uren een tastbare vorm van zekerheid: mijn advocaat heeft dit grondig bekeken.

De paradox van snelheid

Wat AI vandaag blootlegt, is een paradox in de perceptie van cliënten.

De Codex Deontologie laat expliciet toe dat urgentie mee weegt in de bepaling van het ereloon. Wanneer een kantoor extra mensen inzet of ’s nachts doorwerkt om een dringend dossier tijdig af te ronden, aanvaarden cliënten een hoger tarief zonder discussie. Menselijke inspanning en versnelling worden gezien als premium.

Maar wanneer AI dezelfde versnelling oplevert - vaak mét hogere kwaliteit - slaat die perceptie om. Kortere tijdsbesteding wordt dan geassocieerd met lagere kosten, zelfs al is de waarde van het eindresultaatminstens gelijk en vaak hoger.

Dat is vreemd. Je vraagt de bakker toch ook niet hoe lang hij over jouw brood heeft gedaan? Je betaalt voor de kwaliteit, de smaak en de zekerheid dat je elke ochtend een goed product krijgt. Waarom zouden advocaten zich dan moeten verantwoorden in minuten en uren, terwijl de echte waarde zit in kwaliteit, strategie en impact?

Waarom het billable hour herbekeken moet worden

Die paradox dwingt ons om het begrip “billable hour” te herdenken. Niet alleen omdat advocaten AI inzetten, maar ook omdat cliënten AI gebruiken. Waar een cliënt vroeger zijn advocaat vroeg om een contract van nul te schrijven, zien we vandaag steeds vaker het omgekeerde: een cliënt laat ChatGPT of een ander AI-model een eerste draft genereren, en vraagt de advocaat om dat document na te lezen, te verbeteren en juridisch sluitend te maken.

Dat lijkt een nuance, maar het verschuift de rol van de advocaat fundamenteel:

• Van producent van tekst → naar curator van kwaliteit.
• Van uren schrijven → naar waarde leveren in interpretatie, nuance en risicoanalyse.

En precies daar schiet het klassieke uurtarief tekort. Hoe factureer je “tien minuten lezen” als de échte waarde zit in de ervaring waarmee je risico’s identificeert en valkuilen vermijdt?

De rol van Alice

Precies hier maakt Alice het verschil. Met Alice nemen we de tijdrovende, manuele taken over die vroeger de bulk van de uren uitmaakten: het analyseren van stukken, het structureren van feiten en tijdslijnen, het uitvoeren van juridische opzoekingen en het opstellen van eerste versies van documenten.

Daardoor krijgt de advocaat ruimte voor wat écht telt: strategische keuzes, interpretatie en juridische nuance. Werk dat niet in uren kan worden uitgedrukt, maar in waarde.

Het uurtarief kan dus niet langer louter een rekensom zijn van productietijd. Het moet evolueren naar een signaal van expertise, strategische meerwaarde en vertrouwen – precies de domeinen waarin de advocaat, ondersteund door technologie, het verschil maakt.‍

Hoe wordt het uurtarief vandaag eigenlijk berekend?

De eerlijkheid gebiedt te zeggen: bijna geen enkele advocaat kan exact uitleggen waarom hij of zij bijvoorbeeld €180 per uur factureert. Vaak is het historisch gegroeid, gebaseerd op marktpraktijk, reputatie of een vaag evenwicht tussen kosten en “wat de markt bereid is te betalen”. Het uurtarief is dus vooral een proxy voor positionering, niet voor werkelijke kost of tijdsinspanning.

In markten zoals het Verenigd Koninkrijk wordt die discrepantie nog zichtbaarder. Waar een uur advocatenwerk twintig jaar geleden £100 kostte, is dat vandaag vaak £200 of meer. Maar het werk dat vroeger een uur duurde, wordt nu met technologie en efficiëntere processen in 30 minuten afgerond. Het uurtarief weerspiegelt dus niet de tijd, maar de waardeperceptie van de cliënt.

Met AI versnelt deze dynamiek alleen maar. Cliënten zullen zich steeds vaker afvragen: waarom betaal ik hetzelfde tarief voor mindertijd? Het antwoord ligt niet in minuten of uren, maar in waarde: de zekerheid dat een ervaren advocaat met de juiste technologie sneller, beter en strategischer werk levert dan ooit tevoren.

AI × Pricing models

Hoe advocaten omgaan met die realiteit hangt af van tweefactoren: de manier waarop AI in hun praktijk wordt ingezet, en hoe cliënten waarde percipiëren. Dat levert vier strategische scenario’s op:

‍1. Traditioneel+

• AI wordt intern gebruikt voor efficiëntie (bv. research,  documentopmaak via Alice), maar blijft onzichtbaar voor de cliënt
• Billable hour ongewijzigd
• Blijft hoofdmodel
• Bekend model, geen disruptie
• Efficiëntiewinst niet zichtbaar, cliënt stelt vragen bij  dalende uren

2. Premium Billable

• AI versnelt werk; vrijgekomen tijd gaat naar  diepere analyses, strategie en risico-inschatting
• Billable hour ↑ (hoger tarief, minder uren)
• Wordt premium signaal
• Positioneert advocaat als high-value expert, omzet blijft  behouden
• Alleen haalbaar bij complexe dossiers, tarief moet goed  onderbouwd zijn

3. Hybrid Fixed + Hours

• Alice neemt bulkwerk en standaarddocumenten over; advocaat  focust op maatwerk en strategische delen
• Vaste prijs voor standaardmodules + uren voor premium
• Uurtarief enkel voor complexe dossiers
• Transparantie en voorspelbaarheid voor cliënten
• Vereist duidelijke afbakening vast vs. uur

4. Value-Based

• AI maximaliseert efficiëntie en commoditiseert werk; Alice  maakt juridische producten schaalbaar
• Prijs vooraf bepaald, geen uren
• Uurtarief verdwijnt
• Past bij commoditisering, kan marges vergroten
• Moeilijk te calculeren, risico bij onderschatting‍

Van "tijdsdenken" naar "waardedenken"

Wat volgt, is geen plotse breuk maar een reeks strategische transities. Elk kantoor moet zijn model aanpassen aan de snelheid van technologische en marktontwikkelingen.

1. Optimaliseren van het bestaande model: Alice wordt intern ingezet om tijdrovend werk (analyse, research, drafting) efficiënter te maken. Het uurtarief blijft, maar marges stijgen en advocaten krijgen meer tijd voor high-value werk.
2. Herpositioneren van het uurtarief: AI-winst gaat niet naar minder factureren, maar naar betere output: diepere analyses, sterkere stukken, scherpere strategie. Het uurtarief kan zelfs stijgen als premium signaal van high-value expertise.
3. Hybride modellen introduceren: vaste prijzen voor standaardproducten (bv. contractscan, compliance-audit, dossieranalyse met Alice), aangevuld met uurtarieven voor high-stakes dossiers. Transparantie voor cliënten, premium positionering voor advocaten.
4. Value-based pricing: Op termijn verdwijnt het uurtarief voor een deel van het werk. Alice maakt schaalbare juridische producten mogelijk. Prijszetting gebeurt op basis van waarde of resultaat. Het uurtarief blijft enkel bestaan waar complexiteit en onvoorspelbaarheid domineren.‍

Storytelling als nieuwe kerncompetentie

In dit alles wordt storytelling naar de cliënt toe cruciaal. Niet alleen dat je AI inzet, maar hoe je uitlegt welke waarde dat oplevert, bepaalt of de cliënt AI ziet als kostenbesparing of als premium service.

Advocaten zullen meer dan ooit hun verhaal moeten brengen:

• Hoe AI zoals Alice repetitief werk versnelt. Hoe dat tijd vrijmaakt voor diepere analyses en betere strategie.
• Hoe de cliënt daardoor meer waarde per euro krijgt dan in het oude model.

Wie die boodschap helder kan vertellen, doorbreekt de perceptieparadox en positioneert AI als hefboom voor kwaliteit en vertrouwen - niet als reden om goedkoper te werken.‍

Conclusie

AI doodt de billable hour niet van vandaag op morgen, maar herschrijft de spelregels erachter.

De echte uitdaging voor advocaten is niet om het uurtariefvolledig los te laten, maar om het te "reframen":

• Als premium signaal bij complexe, onvoorspelbare dossiers.
• Als onderdeel van hybride modellen die voorspelbaarheid bieden.
• In combinatie met vaste prijzen en outcome-based fees, daar waar technologie  het werk commoditiseert.

De advocatenkantoren die dit nu al begrijpen en werken met platformen zoals Alice, zullen niet alleen sneller en efficiënter werken, maar ook een verdienmodel bouwen dat beter aansluit bij de "willingness to pay" van cliënten in een AI-tijdperk.

Want uiteindelijk gaat het niet om tijd, maar om waarde. En net zoals bij de bakker betaal je niet voor de baktijd, maar voor de zekerheid dat het brood elke ochtend vers, voedzaam en betrouwbaar is.